Wat is een waterhoofd (hydrocephalus)?

Ongeveer één op de duizend baby's wordt geboren met hydrocephalus, een aandoening waarbij zich te veel hersenvocht (cerebrospinale vloeistof) ophoopt in de holtes (ventrikels) van de hersenen. Deze aandoening wordt ook wel hydrocefalie of 'waterhoofd’ genoemd. De symptomen die hiermee gepaard kunnen gaan, zijn onder andere braken, lusteloosheid en heel veel slapen (lethargie), hoofdpijn, een vergroot hoofd of zelfs stuipaanvallen (convulsies). Er bestaat geen genezing, maar de implantatie van een shunt biedt vaak langdurige verlichting.

Definitie

De term 'hydrocephalus' is afgeleid van twee Griekse woorden: hydro (water) en kephale (hoofd). Hydrocephalus wordt soms ook 'waterhoofd' genoemd. Het is een aandoening waarbij overmatige cerebrospinale vloeistof zich ophoopt in de holtes (ventrikels) van de hersenen.

Oorzaken en soorten hydrocephalus

Onder normale omstandigheden bestaat er een delicaat evenwicht tussen de aanmaak, de circulatie en de afvoer van hersenvocht in de hersenventrikels.

Hydrocephalus is het gevolg van een verstoord evenwicht tussen de aanmaak en afvoer van hersenvocht. Er zijn drie soorten hydrocephalus:

• Niet-communicerende (obstructieve) hydrocephalus – Treedt op wanneer de circulatie van het hersenvocht in het ventriculaire systeem belemmerd wordt.
• Communicerende (niet-obstructieve) hydrocephalus – Treedt op wanneer de afvoer van het hersenvocht onvoldoende is.
• Normale druk hydrocephalus (NPH) – Is een toename in de hoeveelheid hersenvocht in de ventrikels met een kleine/geen stijging van de druk in het hoofd; dit komt het meest voor bij volwassenen die ouder zijn dan zestig jaar.

Zowel niet-communicerende als communicerende hydrocephalus kan "congenitaal" (ontstaan vóór of tijdens de geboorte) of "verworven" (ontstaan na de geboorte door een trauma of ziekte) zijn.

Symptomen

Bij zuigelingen en peuters is de schedel nog niet gesloten en kan hydrocephalus duidelijk herkenbaar zijn. Het hoofd van het kind is vergroot en de fontanel (zachte plek) kan gevoelig zijn en/of uitstulpen. De huid ziet er mogelijk dun en glanzend uit en de aderen van de hoofdhuid kunnen vol of gezwollen lijken.

De symptomen zijn onder andere:

• braken
• verminderde eetlust
• lusteloosheid
• prikkelbaarheid
• ogen die continu naar beneden gericht zijn
• af en toe optredende stuipaanvallen (convulsies)

Bij oudere kinderen en volwassenen is de schedel gesloten. Zij kunnen last hebben van een verhoogde druk in de schedel (intracraniale druk) door vergrote ventrikels die te veel hersenvocht bevatten. Dit veroorzaakt samenpersing van het hersenweefsel.

De symptomen zijn onder meer:

• hoofdpijn
• misselijkheid
• braken
• visuele stoornissen
• verminderde coördinatie
• veranderingen in persoonlijkheid
• concentratiestoornis
• lusteloosheid en heel veel slapen (lethargie)

Er is een grote kans dat de tekenen en symptomen van een stijgende intracraniale druk na verloop van tijd veranderen wanneer de schedelnaden (de verbindingen tussen de botten van de schedel) zich beginnen te sluiten bij zuigelingen en peuters en zich volledig sluiten bij oudere kinderen.

Diagnose

Er bestaan verschillende onderzoeken die kunnen helpen bij het stellen van de diagnose hydrocephalus. Deze zelfde onderzoeken zijn ook geschikt om een shunt te evalueren in het geval van een defect of een infectie.

Volgende: Behandelingsopties