Etalagebenen (perifeer arterieel vaatlijden - PAV) is een zeer veel voorkomende aandoening waaraan wereldwijd miljoenen mensen lijden. Geschat wordt dat er 800.000 tot een miljoen Nederlanders last hebben van vernauwingen of verstoppingen in de beenslagaders. Ongeveer de helft daarvan heeft last van etalagebenen.

Definitie

Etalagebenen, ook wel perifeer arterieel vaatlijden of PAV genoemd, is de vernauwing of verstopping van slagaders in verschillende gebieden in het lichaam.

Oorzaak

Etalagebenen worden veroorzaakt door ophoping van vette, wasachtige afzettingen ‒ plaque genoemd ‒ in de slagaders. Een andere naam voor deze aandoening is atherosclerose of slagaderverkalking.

Door deze plaque-afzettingen (verkalkingen) kunnen de slagaders stijf worden (verkalken) en vernauwd of verstopt raken, waardoor de hoeveelheid zuurstofrijk bloed in het lichaam afneemt. Dit kan verschillende gezondheidsproblemen veroorzaken, afhankelijk van welke slagaders er verstopt zitten.

Vergelijking van een gezonde slagader (boven)
met een slagader met plaque-afzetting (onder)

Symptomen

Perifeer arterieel vaatlijden in de benen treft de slagaders die de spieren in de benen van bloed voorzien. Drie van de slagaders die vaak verstopt raken, zijn de bekkenslagader (arteria iliaca), de oppervlakkige beenslagader (arteria femoralis superficialis) en de knieslagader (arteria poplitea).

Wanneer de hoofdslagaders in de benen verstopt raken door plaque, nemen kleinere slagaders de functie van hoofdroute voor de bloedtoevoer naar de beenspieren over. Deze kleinere slagaders kunnen de spieren van voldoende bloed voorzien wanneer iemand in rust is, maar ze werken onvoldoende wanneer iemand lichamelijk actief is en de beenspieren meer bloed en zuurstof nodig hebben.

Mensen met etalagebenen ervaren vaak pijn en ongemak wanneer ze lopen of bezig zijn met hun dagelijkse activiteiten. Lichamelijke activiteiten zijn vaak lastig vanwege de geringe bloedtoevoer naar de benen. Vaak verergeren de symptomen na verloop van tijd, tenzij ze behandeld worden.

Anatomie van beenslagaders met perifeer arterieel vaatlijden

De mogelijke symptomen omvatten onder andere:

• pijn of vermoeidheid in de benen;
• pijn in de bilstreek;
• brandend of tintelend gevoel in de voeten;
• zweren of wondjes op de huid van de benen en voeten;
• haaruitval op de voeten of tenen;
• pijn in de voeten of tenen in rust;
• verkleuring van de huid (rode, blauwe of bleke verkleuring);
• verhoging van de huidtemperatuur;
• impotentie (onvermogen om een erectie te krijgen of behouden).

Risicofactoren

Miljoenen mensen wereldwijd hebben of lopen risico op perifeer arterieel vaatlijden (PAV) oftewel etalagebenen. Bij veel mensen die de aandoening hebben, is de diagnose nooit gesteld of is de ziekte nooit behandeld.

Terwijl enige verharding van de slagaders en ophoping van plaque in de slagaders normaal is naarmate u ouder wordt, kunnen bepaalde risicofactoren waaronder bepaald gedrag, aandoeningen of gewoontes eerder leiden tot het ontwikkelen van etalagebenen. Hoe meer risicofactoren u heeft, hoe groter de kans om etalagebenen te krijgen.

Enkele risicofactoren voor etalagebenen zijn:

• leeftijd boven de 50 jaar;
• roken;
• diabetes;
• hart- of vaatziekten in de familie;
• hoge bloeddruk (ook hypertensie genaamd);
• hoog cholesterol en hoge triglyceridewaarden (soort vet) in uw bloed;
• gebrek aan lichaamsbeweging of lichamelijke activiteit;
• overgewicht (obesitas);
• stress.

Hoewel u risicofactoren als uw leeftijd en voorgeschiedenis in de familie niet kunt beïnvloeden, kunt u aan sommige risicofactoren wel zelf wat doen om uw risico te verlagen. Dat zijn roken, diabetes, hoge bloeddruk, hoog cholesterol, overgewicht en een inactieve leefstijl. Uw arts kan u advies geven om gezondere keuzes te maken wat betreft uw eetgewoontes, roken, beweging en omgaan met stress.

Als u risico loopt op het ontwikkelen van etalagebenen, is het belangrijk dat u met uw arts praat over manieren waarop u dat risico kunt verkleinen. Naast atherosclerose (verharden van de slagaders) lopen mensen met etalagebenen ook een groot risico op het krijgen van een hartaanval of beroerte.

Diagnose

Bij het stellen van een diagnose bekijkt uw arts uw medische voorgeschiedenis, het voorkomen van de aandoening in de familie, uw risicofactoren en symptomen. Als uw arts vermoedt dat u etalagebenen heeft, kan hij of zij een aantal onderzoeken bij u doen voordat er besloten wordt welke behandeling zal worden toegepast. Deze onderzoeken zijn ontwikkeld om te meten hoe goed uw bloed door uw slagaders stroomt en om probleemgebieden op te sporen.

Onderzoeken die u kunt krijgen zijn onder andere:

• Enkel-arm index (EAI): Gebruikt om perifeer arterieel vaatlijden in de benen te diagnosticeren. Een EAI vergelijkt de gemeten bloeddruk in uw enkel met de gemeten bloeddruk in uw arm. Bij deze test worden een normale bloeddrukmeter en een speciaal echo-apparaat gebruikt.
• Inspanningstest: Gedurende een bepaalde tijd loopt u op een loopband, meestal ongeveer vijf minuten, of totdat u stopt met lopen door vermoeidheid of een onprettig gevoel in uw benen.
• Echografie: Met behulp van hoogfrequente geluidsgolven wordt een beeld weergegeven dat uw arts kan helpen om de bloedstroom en vernauwingen of blokkades in uw bloedvaten te bepalen.
• Beeldvorming met magnetische resonantie (MRI): Met behulp van magnetische velden en radiogolven wordt een beeld gemaakt waarop eventuele blokkades in uw slagaders te zien zijn.
• Angiografie: Met behulp van een beeldvormingstechniek, fluoroscopie genaamd, worden er met röntgentechnologie en een contrastvloeistof beelden (een film) gemaakt van de bloedstroom in uw slagaders. Deze beelden laten de exacte locatie zien van een eventuele vernauwing in een bloedvat. Dit onderzoek wordt uitgevoerd in een hartkatheterisatiekamer (of cathlab).
• Computertomografie (CT): Met behulp van speciale röntgenscans worden gedetailleerde foto's van uw slagaders gemaakt om blokkades op te sporen.

Volgende: Behandelingsopties